apartmanda kompost yapmak - 1

kompost melzemeleri: solda kahverengiler, sagda yesiller

uzun zaman bahceli bir evde yasayip bir kere olsun su koseye de biraz maydanoz ekeyim dememis biri olarak, apartmana tasininca bahceciligim tuttu.

aylardan temmuz, havalardan da cok sicak oldugundan, bir seyler ekmek yerine kompost yapmakla baslayayim istedim. kompost bilenlerin bildigi, bilmeyenlerin ilk kez duyunca komposto sandigi, mutfak atiklarini kullanarak olusturabileceginiz bir tur toprak diyebiliriz. normal bir topraktan dort kat daha verimli oldugu soyleniyor. benim icin onemli olan cope attigim seylerin degerlendirilebilecegi fikriydi. cocukken bu israf mevzuunu oyle ogretmisler ki acayip icime islemis, en ufak bir seyi cope atarken bile acayip sucluluk hissediyorum. o yuzden kompost fikri gercekten bir kurtarici gibi geldi. bir de bir seyin ugrasa ugrasa baska bir seye donusmesini izleme sureci de hosuma gidiyor. o yuzden kollari sivadim.

internette turkce ve ingilizce bircok bilgi okudum, videolari seyrettim. bu bilgilerden ve bilenlere sorduklarimdan sonra kendimce bir yontem gelistirdim. asagida onu anlatmaya calisicam.

yalniz bundan once soylemem gerekenler var. bir seyler yetistirirken gubre niyetine kullanirim diye uzun ugraslar sonucu olusturacaginiz kompost'un maddi degeri gercekten cok dusuk. o kadar ugrasamam gider biraz toprak alirim, zaten ucuz bir sey diyebilirsiniz. burada asil onemli olan cevreyle dost bir sekilde yasama konusunda kucuk bir adım atmak. hayatimi cok oyle bag bahce seven, ya da cevre problemlerinden gozune uykular girmeyen biri olarak gecirmedim ama yukarida da soyledigim gibi, o donusum surecini izlemek benim icin ilginc bir deneyim oldu. bir gun cocugum olursa eger, ona kucuk yaslardan itibaren bu tur seyleri ogretmek isterim.

baslamadan once dusuneceginiz baska bir konu bu isi nerede yapacaginiz. bahceniz varsa super, direkt topragin ustunde yapmak en iyisiymis. benim o konuda cok bilgim yok, eminim detaylica anlatan baska yazilar bulabilirsiniz internette. bahce yoksa, balkonda da yapilabilir. okudugum bircok yazida cok koku yaptigi soyleniyordu. temmuz ortasinda baslamama ragmen rahatsiz edecek bir koku problemi yasamadim. yani igrenc koktugu zamanlar tabiiki de oldu ancak kovanin kapagini kapatinca disari cikacak kadar olmadi hic. bu konuda endiselenmeyin yani. balkonunuz da yoksa eger, apartmanin hemen disinda, catida, bodrumda vs. bir yer bulabilirseniz o da olur. ben butun apartmanin ortak kullandigi catida yapiyorum. gayet guzel gidiyor.

ihtiyaciniz olan en onemli sey kompost kovasi. tabii once amerikalilar ve muhtemelen sonrasında da cinliler durmamis bunun icin de bir takim ozel kovalar uretmis ama ben ne kadar sure devam edecegimi bilmedigimden buyuk boy kapakli bir cop kovasi aldim. rengini seffaf sectim ki iceride ne olup bittigini rahat gorebileyim. sonra bizim nalbura rica ettim, icerdeki malzemenin hava almasi icin matkapla once kovanin altina 8-10 tane, sonra da kovanin yanlarina 50-60 kadar delik actirdim. (merak edenlere: nalbura kova ve delikler icin 15 TL odedim.)

malzemeler konusundaki temel prensip ise kovaniza 2 birim yesil, 1 birim kahverengi eklemek. mutfak artiklari yesilden sayiliyor, kuru yaprak, karton parcasi, toprak gibi seyler de kahverengiden. bizim dairede yasayan eski kiraci pencerelerin onunde uc buyuk saksi birakmisti, icinde topraklar duruyordu. ben kahverengi olarak onu kullandım. siz dedigim gibi kuru yapraklari, uzerinde yazi olmayan karton veya kese kagidi parcalarini vs. kullanabilirsiniz.

mutfak artiklari: her turlu sebze ve meyvenin kabugu, bozulmus hali, cekirdegi, ici disi, her biseysi olur. bunlara yesil diyoruz ama gercekten yesil olmak zorunda degiller. kırmızı domates, turuncu havuc, mor turp kabugu, demlikte kalan cay artiklari da -demlik posetler de olur- yesilden sayiliyor. bunlara antep fistigi, findik ceviz kabugu da dahil. kahve telvesi (starbucksa elinizde bir posetle gittiginizde, kahve makinelerinde kalmis, normalde cope atacaklari sikistirilmis kahve kalintilarini veriyorlar. kompost'un ne oldugunu anlatmak uzun sureceginden ciceklerimin topragi icin aliyorum diyebilirsiniz.) misir kocani, manavinizin gece cope atacagi porsumus her turlu meyve sebze vs vs.

kovaya attiginiz yesillerin orani, kahverengilerin iki kati kadar olacak. iki poset yesil, bir poset kahverengi gibi yani. bu yesiller ve kahverengiler ne kadar kucuk ve parcalanmis olursa o kadar iyi olur. yani usenmeyin, kucultun. bu arada et ve sut urunleri kesinlikle atilmiyor. -onlarin kalanlarini sokak hayvanlarina verebilirsiniz- yumurta kabugu karisima iyi gelirmis diye okudum ama tam olarak kaybolmuyorlar. ben yine de kovaya onlari da koymaktan yanayim. bir de ekmek atmamak gerekir diye okudum ama atilabilecegini soyleyenler de var. bu konuda ne yapilacagini su an tam olarak bilmiyorum, o yuzden simdilik atmiyorum.

kovanin altindaki deliklerden de hava girebilsin diye manavdan bir tane bos kasa rica ettim. yere once kasayi, ustune de kovayi koydum. en dibe biraz toprak koydum. iki kilo yesille bir kilo kahverengiyi koyup iyice karistirdim. koku olur diye korkuyorsaniz en uste kurumus yaprak ya da biraz toprak falan koyabilirsiniz ama dedigim gibi, kapagi kapatinca disari cikmiyor kokusu.

bundan sonra yapmaniz gereken mutfakta yesil biriktirmek. amerikalilar bu is icin de kokuyu disari cikarmayan seramik ve celik guzel kovalar uretmisler ama ben simdilik o konuda da abartmadim. once bir tabakta, cogalinca da bir posette biriktiriyorum, iki gunde bir catiya cikip kovaya bosaltiyorum.

bizim gibi iki kisilik bir aileyseniz kompost kovanizin tamamen dolmasi biraz zaman aliyor. sabirsizsaniz komsunuzun mutfak coplerini rica edebilirsiniz. kahverengiler icin de genellikle yuruyuse cikip kurumus yaprak toplamak gerekiyor.

bu asamadan sonra kovanin icindekilere neler oldugunu bir sonraki yazimda anlatacagim.